اسلام با تأکید بر تضمین روزی بندگان از سوی خدای متعالی، سعی و تلاش را توصیه کرده و در قرآن می فرماید:{ و اَن لَیسَ لِلاِنسانِ اِلّا ما سَعی}⁽¹⁾ ؛ انسان جز محصول کوشش خویش مالک چیزی نیست.

 در بسیاری از روایات از کار و تلاش برای روزی حلال به عبادت برتر تعبیر شده است⁽²⁾؛ امیر مؤمنان -سلام الله علیه- آن را از سحر خیزی در راه خدا کمتر ندانسته⁽³⁾ و امام رضا -سلام الله علیه- نیز اجرش را بیش از جهاد در راه خدا دانسته⁽⁴⁾ و در حدیثی قدسی نُه دهم عبادت معرفی شده است.⁽⁵⁾

 روایاتی نیز کم همتی را مانع پیشرفت و تنبلی را مایه ی حقارت و سربار دیگران بودن را ناشایست می شمارند، چنان که در روایاتی دیگر از تلاش توانفرسا و کار مداوم شبانه روزی که باعث نادیده گرفتن حق اعضای بدن شود باز می دارد و آن را حرام می داند⁽⁶⁾ [هرچند مال به دست آمده از آن حرام نیست.]

رسول خدا -صلی الله علیه و آله و سلم- می فرماید: اگر مرد بر دوش خود هیزم کشد و نیازش را با آن تأمین کند و بیش

از نیاز خود را صدقه دهد بهتر از این است که از دیگری درخواست کند، زیرا دستِ دهنده بهت از دستِ گیرنده است.⁽⁷⁾

رسول خدا -صلی الله علیه و آله و سلم- می فرماید: کسی که بر اثر خستگی از کار و تلاش به خواب رود آمرزیده شود.⁽⁸⁾ و می فرماید: کسی که برای کسب روزی خود و خانواده اش مسافرت کند روز قیامت در سایه عرش خداست.⁽⁹⁾

امیر مؤمنان -سلام الله علیه- می فرماید: اگر جویان رستگاری هستید جدیت و تلاش را پیشه ی خود سازید.⁽¹⁰⁾

1- سوره نجم، آیه 39.

2- العِبادَةُ سَبعُونَ جُزءاً أَفضَلُهَا طَلَبُ الحَلالِ (الکافی، ج5، ص78).

3- مَا غُدوَةُ أَحَدِکُم فِی سَبیلِ اللهِ بِأَعظَمَ مِن غُدوَتِهِ یَطلُبُ لِوُلدِهِ وَ عِیَالِهِ مَا یُصلِحُهُم (دعائم الإسلام، ج2، ص15).

4- الَّذِی یَطلُبُ مِن فَضلِ اللهِ عَزَّوَجَلَّ مَا یَکُفُّ بِهِ عِیَالَهُ أَعظَمُ أَجراً مِنَ المُجَاهِدِ فِی سَبیلِ اللهِ عَزَّوَجَلَّ (الکافی، ج5، ص88).

5- قالَ اللهُ تَعَالَی فِی لَیلَةِ المِعرَاجِ: یا أَحمَدُ! إِنَّ العِبَادَةَ عَشَرَةُ أَجزَاءٍ تِسعَةٌ مِنهَا طَلَبُ الحَلال، فَاِن أُطیبَ مَطعَمُکَ وَ مَشرَبُکَ فَأَنتَ فِی حِفظی و کَنَفی (ارشاد القلوب، ص206).

6- مَن باتَ سَاهِراً فِی کَسبٍ وَ لَم یُعطِ العَینَ حَظَّهَا مِنَ النَّومِ فَکَسبُهُ ذَلِکَ حَرامٌ (الکافی، ج5، ص127).

7- لَئِن یَحتَطِبَ الرَّجُلُ عَلَی ظَهرِهِ فَیَبِیعَهُ وَ یَستَغنِیَ بِهِ و یَتَصَدَّقَ بِفَضلِهِ خَیرٌ مِن أَن یَسأَلَ رَجُلاً آتَاهُ اللهُ مِن فَضلِهِ … إِنَّ الیَدَ العُلیَا خَیرٌ مِنَ الیَدِ السُّفلَی (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، ج2، ص229).

8- … مَن باتَ کَالاَّ مِن طَلَبِ الحَلالِ بَاتَ مَغفُوراً لَهُ (الامالی، صدوق، ص289).

9- تَحتَ ظِلِّ العَرشِ یَومَ لا ظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ رَجُلٌ خَرَجَ ضَارِباً فِی الأَرضِ یَطلُبُ مِن فَضلِ اللهِ یَکُفُّ بِهِ نَفسَهُ وَ یَعُودُ به عَلَی عِیَالِهِ (دعائم الاسلام، ج2، ص15).

10- إِن کُنتُم لِلنَّجَاةِ طَالِبینَ … الزَمُوا الاجتِهَادَ وَ الجِدَّ (غررالحکم، ص266).